نگارنده: مینا پشت کوهی
نشست اکران و نقد فیلم "Ted k" در تاریخ چهارشنبه اول تیرماه ۱۴۰۱ در تالار سلام مرکز تحقیقات و کرسی حقوق بشر، صلح و دموکراسی دانشگاه شهید بهشتی با حضور اساتید گرامی دکتر مهدی صبوری پورعضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی و دکتر محمد جواد ساداتی عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد برگزار گردید.
پس از نمایش فیلم، دکتر صبوری در خصوص شخصیت اصلی فیلم که در قید حیات می باشد و با داشتن ضریب هوشی بالا نابغه ی ایده آل محسوب می شود به شرح ذیل بیان فرمودند؛ از نظر تاریخ حقوق کیفری، "Ted K" به عنوان معروف ترین تروریست داخلی امریکا شناخته می شود. وی تحصیلات دانشگاهی را دررشته ریاضی در دانشگاه هاروارد گذراند و پس از اخذ درجه دکتری در دانشگاه برکلی مشغول به تدریس شد، ولی با گذشت یک سال استعفا داد و برای زندگی به جنگلی در ایالت مونتانا رفت.
او در جنگل به دنبال سبک زندگی طبیعی در تنهایی و آرامش بود ولی فرآیند صنعتی شدن و ورود ابزارها و ماشین آلات صنعتی همراه با آلوده کردن طبیعت، قطع درختان و آلودگی صوتی آرمان او را خدشه دار می کرد. او تصمیم گرفت با تخریب ماشین آلات راه سازی و صدمه زدن به ابزارهای مخرب محیط زیست با روند صنعتی شدن مبارزه کند و برای تکمیل اهداف خود دست به عملیات انتحاری و ارسال بسته های حاوی بمب به مدیران پروژه های صنعتی زد و بدین ترتیب دولت را مجبور کرد تا مرامنامه(مانیفست) او را در روزنامه واشنگتن پست به چاپ برساند. این مرامنامه حاوی افکار وعقاید او در خصوص فاجعه شمردن انقلاب صنعتی بود، که از نظر او فرآیند صنعتی شدن نه تنها هیچ کمکی به رشد و اعتلای انسان نمی کند بلکه باعث تخریب و تغییر ژن انسان می شود. او برای ایجاد مانع در تحدید آزادی های انسان توسط شرکت ها و برنامه های صنعتی و در جهت نتیجه ی معکوس هدف صنعتی شدن که به جای بودن در اختیار انسان، بشر امروز را در اختیار و سلطه گرفته است، برنامه ها و اشخاص خاصی را نام برده و از بین بردن این اشخاص را در جهت نجات کره ی زمین می داند. در انتها او در کلبه ی جنگلی خود توسط پلیس دستگیر و به حبس ابد محکوم می گردد.
در خصوص وضعیت روانی و سلامت عقلی او با توجه به تست ها و بررسی های انجام شده، اختلالات روانی او در حدی به اثبات نرسید که رافع مسئولیت کیفری او شود و طبق رای دادگاه عاقل و دارای قوای تمییز عقلی، تشخیص داده شد. با این حال اختلالات اسکیزوفرنیک در او به تایید رسید. این اختلال ارتباط فرد را با جامعه و انسان های پیرامونش مختل و در فرد ایجاد توهم می کند. علاوه بر این با اسناد پزشکی او مشخص گردید که او در هویت جنسی خود نیز دچار اختلال و در برهه ای از زندگیش قصد تغییر جنسیت را داشته است. ابتلا به پارانویا که توهم توطئه علیه او را به دنبال دارد نیز تشخیص داده شد. این اختلالات به عدم توانایی برقراری عاطفی و اجتماعی او با دیگران و حتی خانواده اش دامن زد و او را به تنهایی در جنگل سوق داد.
در تحلیل جرم شناختی رفتار های مجرمانه این فرد نظریه های کلاسیک کاربرد موثری ندارند؛ زیرا انگیزه مجرمانه و نوع جرایم وی و بزهکاری او از جنس بزهکاری متعارف نیست. در تحلیل جرم شناختی این فرد باید از نظریه های روانشناسی کمک گرفت. طبق تعاریف روانشناسی، "شناخت" توانایی تحلیل ذهن انسان برای اطلاعات پیرامونش است. نظریه های شناختی به ساز و کار تفکر در فرد و عوامل توسعه قابلیت ذهنی او در فرآیند شناخت می پردازد. در "روان شناسی شناختی" قائل به تکرار و تقلید رفتاری فرزندان از پدر و مادر هستند و نقش والدین در این نظریه بسیار کلیدی و موثر است. در روان شناسی کلاسیک، رابطه انسان و محرک های اطراف رابطه تک خطی فرض می شود که براساس آن واکنش ها نسبت به یک پدیده در افراد متفاوت یکسان است، مانند واکنش ترس. اما در روانشناسی شناختی رابطه بین محرک و واکنش انسان خطی نیست و محرک ها در دستگاه شناختی انسان پردازش می شوند و واکنش افراد نسبت به یک پدیده، متفاوت است و بدین ترتیب شناخت نادرست از محرک ها می تواند سبب ارتکاب جرم شود، به خصوص در جرم موردنظراین فیلم که تروریستی است. نقص شناختی باعث می شود حتی مجازات نیز برای این دسته مجرمین جنبه بازدارندگی نداشته باشد و خود را مستحق مجازات ندانند. "جرم شناسی شناختی" در مقابل تئوری عقلانیت است. طبق تئوری عقلانیت فرد بزهکار مبتنی بر یک سنجش عقلانی و بر اساس منطق هزینه و فایده مرتکب جرم می شود اما از منظر جرم شناسی شناختی فقدان شناخت کامل و صحیح عامل ارتکاب جرم است.
در ادامه ی نشست تحلیل فیلم دکتر محمد جواد ساداتی به نقش قدرت های سرمایه داری در حوزه تحول مجازات ها اشاره فرمودند؛ بدین شرح که شاید مهم ترین تحول چند قرن اخیر در تعریف جرم، ماهیت و کارکرد مجازات ها و واکنش های کیفری ناشی از قدرت سرمایه باشد. در قرن های اخیر مجازات زندان جایگزین مجازاتهای تعذیبی گردیده؛ البته حبس، مجازاتی است که در طول تاریخ همواره وجود داشته است اما اینکه چرا انواع مجازات ها به طور کلی و تمام معنا به اجرا در قالب زندان تبدیل شده است، قابل تامل است. برخی اندیشمندان عقیده دارند مجازات های تعذیبی کرامت انسانی را زیر سوال می برد و از سوی دیگر تعذیب کارکرد خود را در حوزه کاهش آمار جرم و جنایت از دست داده است، خصوصا اندیشه های سزار بکاریا و بن تام مبنی بر اینکه نظام کیفری باید به سمت مجازات های کرامت مدار پیش رود، زندان ها را به وجود آورد. اما برخی افراد از جمله میشل فوکو به این موضوع نگاهی متفاوت دارند. از نظر او هدف ایجاد زندان ها صرفا کاهش آمار جرم یا حفظ کرامت انسانی نیست بلکه تحت تاثیر تولد قدرت سرمایه گذاری بود که زندان ها متولد شدند. در عصر حاضر قدرت سرمایه در پول و تولید ثروت است و برای تولید پول نیروی کار ارزان قیمت مورد نیاز است، در نتیجه ذهن سرمایه داران به سمت یک طبقه خاص همچون بزهکاران رفته است. علاوه بر این هدف، استفاده از مجرم به عنوان نیروی کار برای کارهای سنگین جنبه ی تعذیبی نیز دارد. بر این اساس از نظر فوکو زندان ها برای این اهداف تأسیس شده اند.
عنصر اصلی در این فیلم ، زندگی صنعتی و پبشرفت تکنولوژی است که نمادی از قدرت سرمایه داری ست. نشانه ها و نمادهایی که برای نمایش صنعت و تکنولوژی به مخاطب به کار رفته حس خشم در سراسر فیلم، پخش شدن نفت در دریا و تخریب جنگل است و در واقع سراسر فیلم نمادین است. در خصوص استراتژی به کارگیری این نمادها میتوان به بیان این مطلب اشاره کرد که یک طبقه خاص برای تامین منافع خود دست به نابودی محیط زیست و آرامش مردم جامعه می زند. روایت فیلمساز اینطور است که "Ted K" در اثر فشار طبقه قدرت تبدیل به فردی بزهکار شده است. نشانه ی دیگر در فیلم، پیوند دانش و قدرت است که در سراسر فیلم قابل مشاهده است؛ برای مثال آلودگی صوتی که بر اثر عبور جت ها ایجاد و آزار دهنده است و تقریبا در سراسر فیلم به سلطه ی طبقه سرمایه دار به وسیله دانش پرداخته شده است. طبقه سرمایه دار با استفاده بی رویه از منابع طبیعی و در اختیار داشتن نیروی کار، با سوء استفاده از دانش، سلطه ایجاد میکند . بر این اساس از اواخر قرن نوزده میلادی موضوع منابع طبیعی اهمیت بیشتری پیدا کرد و توجه به توسعه دانشی که با منابع طبیعی بیشتر در ارتباط است، مطرح شد. البته در کنار این دانش ها طیف وسیعی از دانش های انسان شناسی مانند جامعه شناسی و روانشناسی نیز به وجود آمده اند.
